De JSF-straaljager is technologisch hoogstaand, maar gewoon achterom kijken is voor de piloten erg moeilijk.

Testvliegers klagen steen en been dat ze nauwelijks zicht naar achteren hebben
vanuit de cockpit, wat erg gevaarlijk is bij luchtgevechten op korte
afstand.

“Het zicht naar achteren zorgt ervoor dat de piloot iedere keer wordt
neergeschoten”, klaagt een van de vliegers. Een ander zegt dat het
“vrijwel onmogelijk” is om te zien of er een vijandelijk toestel achter de
F-35 zit tijdens een luchtgevecht. Ook vinden de JSF-vliegers het moeilijker
om zicht te houden op vliegtuigen waarmee ze in formatie vliegen.

JSF: achterom kijken lastig

De klachten staan in een evaluatierapport voor het Pentagon van de F-35
Lightning II uit februari. Een Amerikaanse defensiewaakhond heeft het
openbaar gemaakt. Het rapport concludeert dat het zicht naar achteren
mogelijk een groot probleem blijft voor alle F-35-piloten in de toekomst.

Een eenvoudige oplossing is er niet, vanwege het ontwerp van het vliegtuig.
Bij de voorgangers van de F-35, zoals de F-16, was expliciet rekening
gehouden met het zicht van de piloot naar achteren.

De rapportage is niet alleen kritisch over 'de dode hoek' van de F-35. Het
bevat een waslijst met problemen die nog niet zijn opgelost. Zo is de
betrouwbaarheid van de toestellen nog ondermaats. Ook zijn verbeteringen
nodig aan onder meer de radar, de geavanceerde helm voor de piloten en de
ergonomie in de cockpit van onder meer de radio- en navigatieapparatuur.

De F-35, ook wel JSF of Joint Strike Fighter genoemd, is de beoogde opvolger
van de F-16 bij de Koninklijke Luchtmacht. De vliegtuigen zijn nog in de
testfase. De ontwikkeling loopt inmiddels jaren achter op schema. Het
programma wordt geplaagd door aanhoudende technische problemen en
kostenoverschrijdingen.

De tweede Nederlandse F-35 heeft deze week de fabriek verlaten in Fort Worth
in Texas. Het eerste Nederlandse toestel liep vorig jaar van de band.

Nederland: ontwikkelingskosten hoog

Nederland is sinds 2002 betrokken bij de ontwikkeling
van de JSF. Volgens de Algemene Rekenkamer is de 4 miljard euro die nog
beschikbaar is voor de vervanging van de F-16 onvoldoende om 85 toestellen
aan te schaffen, zoals oorspronkelijk het plan was, en zelfs niet genoeg
voor 68 toestellen.

De kosten voor de aankoop van 85 toestellen werden medio 2012 op 7,5 miljard
euro geraamd. Daarbij komen nog exploitatiekosten van 13,6 miljard euro.

Aan de ontwikkelingskosten van de JSF heeft Nederland inmiddels ruim 1,2
miljard euro uitgegeven. Dit bedrag loopt naar verwachting nog op tot 1,7
miljard euro.

Kosten JSF

Afgelopen oktober publiceerde de Rekenkamer een rapport over de kostenontwikkeling van de JSF. Daarin werd gesteld dat volledig uit het JSF-programma stappen in eerste instantie weliswaar 265 miljoen euro oplvert, maar kost op langere termijn zeker 405 miljoen.

Uit de testfase stappen lag volgens de Rekenkamer gezien de nadelen "niet voor de hand''.

De Rekenkamer constateerde ook dat gewoon doorgaan met het JSF-programma zoals het huidige kabinet wil, "functionele voordelen'' oplevert, maar tegelijkertijd risico's kent. Die zitten in mogelijk nieuwe vertragingen of het verder stijgen van de kosten van de JSF-toestellen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl